Το σκόρδο και το κρεμμύδι λόγω της καυστικότητας τους
εμποδίζουν το κακό μάτι να κάνει το κακό.
Γι’ αυτό «σκόρδα στα μάτια σου».
Δεν πρόκειται όμως για «χάντρα», αλλά για «πέτρα»
δηλαδή τη γα λαζόπετρα, που επίσης είναι πολύ καυστική.
Τα διάφορα φυλαχτά παρουσιάστηκαν μαζί
με το φόβο του ματιάσματος.
Τα είχαν και οι αρχαίοι Έλληνες και τα έλεγαν «προβασκάνια».
Από την ώρα που γεννιόντουσαν μέχρι τα γεράματά τους
φορούσαν διάφορα φυλακτά, άλλοτε για το μάτι,
άλλοτε για τον ερωτά και άλλοτε για να μη γίνουν...φαλακροί.
Με τα προβασκάνια ασχολήθηκαν πολλοί, όπως ο Λουκιανός,
ο Πολυδεύκης, ο Αριστομένης κ.ά.
ο «απήγανος» έχει επίσης καταπληκτικές ικανότητες
-«ξωρκισμένος με τον απήγανο να’ σαι».Ο Όμηρος μιλάει γι’ αυτόν όταν αναφέρεται στον Οδυσσέα με την Κίρκη.
Τα φυλαχτά που φοράνε γυναίκες και άντρες εμποδίζουν απ’
τη μια μεριά το κακό και φέρνουν γούρι από την άλλη.
Τα έφτιαχναν με πολύτιμες ή ημιπολύτιμες πέτρες
από ευγενή ή άλλα μέταλλα, γιατί από τα πολύ παλιά χρόνια
όλοι πίστευαν ότι οι πολύτιμες πέτρες έχουν μαγικές ιδιότητες
και προστατεύουν αυτούς που τις φορούν.
Έτσι γεννήθηκαν τα κοσμήματα που φορούν,
κυρίως, οι γυναίκες σήμερα, γι' αυτό και τα
σπαθιά είχαν τις χειρολαβές τους στολισμένες
με τέτοιες πέτρες, και ακόμα τα παράσημα
που απονέμονται στους πολεμιστές.
Η εξήγηση είναι ότι ένα καλό κόσμημα τραβά την προσοχή του ματιού
και δεν το αφήνει να ασχοληθεί με το πρόσωπο το όποιο έτσι αποφεύγει το κακό.
Αν παρ’ όλες τις παραπάνω προφυλάξεις — και πολλές ακόμα
που δεν αναφέραμε — κάποιος ματιαστεί, τότε έρχεται
ο ξεματιαστής — που κυρίως είναι γυναίκα — για να τον ξεματιάσει.
Πάρα πολλοί τρόποι ξεματιάσματος υπάρχουν.
ΓΙΑ ΤΟ ΞΕΜΑΤΊΑΣΜΑ
σπαθιά είχαν τις χειρολαβές τους στολισμένες
με τέτοιες πέτρες, και ακόμα τα παράσημα
που απονέμονται στους πολεμιστές.
Η εξήγηση είναι ότι ένα καλό κόσμημα τραβά την προσοχή του ματιού
και δεν το αφήνει να ασχοληθεί με το πρόσωπο το όποιο έτσι αποφεύγει το κακό.
Αν παρ’ όλες τις παραπάνω προφυλάξεις — και πολλές ακόμα
που δεν αναφέραμε — κάποιος ματιαστεί, τότε έρχεται
ο ξεματιαστής — που κυρίως είναι γυναίκα — για να τον ξεματιάσει.
Πάρα πολλοί τρόποι ξεματιάσματος υπάρχουν.
ΞΟΡΚΙΑ – ΓΗΤΕΜΑΤΑ
[Οι μυστηριακές δοξασίες του λαού μας]
του Τάκη Ευθυμίου
Τα ξόρκια, γητέματα, γητειές, επωδές αποτελούν πολύτιμο λαογραφικό υλικό γιατί αναφέρονται στιςδοξασίες του λαού μας και το περιεχόμενο τους συνδέεται σε πολλές περιπτώσεις με τομυθολογικό και θρησκευτικό κόσμο.
Η συγκέντρωση των γητεμάτων αυτών είναι δύσκολη υπόθεση, αφού επικρατεί η δοξασία ότι τοξόρκι χάνει τη δύναμη του όταν ανακοινωθεί και όταν ο εξορκιστής χρηματιστεί. Αντίθετα διατηρείτην αποτελεσματικότητα του, όταν μεταδίδεται από άντρα σε γυναίκα και αντίστροφα. Οι εξορκιστέςλένε τις γητειές ψιθυριστά. Είναι επηρεασμένοι από τα εκκλησιαστικά κείμενα και το ευχολόγιο.Χρησιμοποιούν διάφορα μέσα, όργανα και αντικείμενα, όπως αλάτι, αμίλητο νερό, βδέλλες,δαχτυλίδι, κόκκινο νήμα, κόκκαλο νυχτερίδας, κάρβουνα, μαυρομάνικο μαχαίρι και ψαλίδι. Ακόμηχρησιμοποιούν και άλλα μέσα, όπως: το μούτζωμα, το φτύσιμο στο μέτωπο και το...χριστιανικότερο και ισχυρότερο μέσο, το σταύρωμα.
Τα ξόρκια στηρίζονται στη μαγική δύναμη των λέξεων. Μερικές μάλιστα είναι ξένες, εβραϊκές,αραβικές και γενικά δυσνόητες. Αυτές οι λέξεις είναι μέσο μαγικό που αντιδρούν στα δαιμόνια και στιςαρρώστιες καταλυτικά. Στην αρχαιότητα η επωδή αποτελούσε ισχυρότατο μέσο θεραπείαςασθενειών ζώων και ανθρώπων. Ο Όμηρος αναφέρει ότι θεραπεύτηκε πληγή του Οδυσσέα μεεπωδή. Στους νεότερους χρόνους και στην εποχή μας, ο λαός μας πιστεύει πως πιάνουν τα ξόρκιατην ημέρα Πέμπτη όταν χρησιμοποιούν τα σημάδια, όπως την ώρα, τα μεσάνυχτα, το ολόγιομοφεγγάρι ή τη χασοφεγγιά ή την ηλιόκριση, όταν δηλαδή βασιλεύει ο ήλιος και βγαίνει το φεγγάρι.
Τα ξόρκια είναι πολλά, όσες και οι αρρώστιες που βασανίζουν τα ζωντανά. Οι γεωργό-χρησιμοποιούν τα ξόρκια για τα γεννήματα, τ' αμπέλια και τα δέντρα τους. Υπάρχουν γητέματα για ταβλαβερά ζώα, όπως τα μυρμήγκια, τα φίδια, τα ποντίκια, τις κάμπιες και τις ακρίδες: «Κάμπιες καισκαθάρια να πάτε στ' άγρια βουνά, να φάτε πέτρες και λιθάρια».
Ο λαός μας αποδίδει όλες τις φοβερές επιδημίες, πανούκλα, χολέρα, ευλογιά, στα κακό πνεύματα.Π' αυτό προσπαθεί να τις αποφύγει με μαγικούς τρόπους. Με το κάρφωμα της αρρώστιας σε δέντρο,με το ζώσιμο του χωριού με Βαμβακερό νήμα, με το χάραγμα του χωριού με αλέτρι, με το φράξιμοτου μαντριού με σπαραγγιές για να μην αρρωσταίνουν. τα ζώα.
Υπήρξε ξεχωριστή τάξη εξορκιστών που είχε τη δύναμη να διώχνει τα τελώνια, τα στοιχειά καινα γιατρεύει τις αρρώστιες με τα ξόρκια. Σε πολλά γητέματα αναφέρεται το όνομα του Χριστού, τηςΠαναγίας και των Αγίων Αποστόλων. Δεν έχουν όμως απολύτως καμιά σχέση τα ξόρκια με τουςεξορκισμούς της εκκλησίας. Το ξόρκι θεμελιώνετε αποκλειστικά στη μαγική δύναμη τωνλέξεων.
Δημοσιεύονται παρακάτω δύο ξόρκια που αναφέρονται στο ξεμάτιασμα και είναι γνωστάστο χωριό μας και γενικά σ' όλη τη Φθιώτιδα με μερικές τοπικές παραλλαγές.
ΓΙΑ ΤΟ ΞΕΜΑΤΊΑΣΜΑ
(τρεις φορές με το σημείο του Σταυρού)
1. Στ' όνομα τ’ Χριστού
ο βασκαμός κατέβη
από κακή αβασκασύνη.
Και ο Χριστός του απαντάει
και τον αρωτάει.
Πού πας κακέ αβάσκαντε
και κακέ ακαταλόγιστε;
Πάω στο δούλο του Θεού...(όνομα τάδε)
Αυτού που κίναες να πας
τίποτα δε θα του κάν’ ς.
Είναι βαφτ’ σμένος, λαδουμένος
στο θεό παραδομένος.
Θα πας στ’ άγρια τα β’ νά
Και στ' άκαρπα δεντρά.
Εκεί γάμους δε γένετι,
Εκεί νύφη δεν προσκυνάει.
*
2. Κάτω στα κατούμενα
και στα κατοικούμενα
γριά - μανίτσα είχαμε.
Στο σχολειό μάς έστελνε
γράμματα να μάθουμε.
Γράμματα δε μάθαμε
και πίσω γυρίσαμε
κρύο νερό πατήσαμε.
Βάτραχος ελάλησε
του φίδ' αντιλάλησε.
Και συ κυρά Μαγδαληνή
πώς κοιμάσαι μοναχή;
Έχω πέτρα, έχω πάφλα,
έχω δώδεκα Αποστόλ'ς
και τα βαγγέλια ανοιχτά
και κοιμάμαι μοναχή.
Άρρατα τα πέρατα (στον αγύριστο).
Σ' εξορκίζω με το διάολο
για να χαθείς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου